روایتی از 'کوه چهل دختران'؛ شاعر افغان

برندۀ جایزۀ فوروارد بریتانیا شد

سهراب سیرت بی‌بی‌سی

پروانه فیاض، برنده بهترین تک‌شعر جایزه فوروارد از میان ۱۸۳ شعر شد

پروانه فیاض که ۲۹ سال دارد، از سال ۲۰۱۰ به یادگیری انگلیسی به عنوان زبان دوم و همزمان نوشتن شعر به این زبان پرداخت. او تنها نه سال پس از آن، اکنون برنده بهترین تک‌شعر امسال جایزه فوروارد بریتانیا شده است.

پروانه در گفت‌وگویی اختصاصی با بی‌بی‌سی فارسی گفت خوشحال است که شعرش توجه‌ها را جلب کرده و برنده این جایزه معتبر شده است. او می‌گوید شعری که یک زن مهاجر افغان می‌نویسد به مراتب با شعر یک زن غربی فرق دارد.

او با زبان شاعرانه‌ای در این مورد گفت:"من برنده نشده‌ام، شعری که نوشته‌ام برنده شده و کلمات و کوه‌ها و افسانه این شعر برنده شده است و افسانه‌ای که از پدر و مادرم شنیده بودم، آنها برنده شده اند. من فقط آن را نوشته‌ام."

او در کابل به دنیا آمد، سپس سال‌هایی را با خانواده‌اش در مهاجرت در پاکستان و برای تحصیل در بنگلادش به سر برد و بالاخره با بورسیه‌ای که به دست آورد به آمریکا رفت و در دانشگاه استانفورد در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته‌های ادبیات تطبیقی و مطالعات دینی را خواند.

در سال ۲۰۱۶ بورسیه دکترا از دانشگاه کمبریج بریتانیا گرفت و در حال حاضر در ترنیتی کالج این دانشگاه روی جلوه‌های شعر عبدالرحمان جامی تحقیق می‌کند.

روایتی از کوه 'چهل دختران '؛ دختر افغان مهاجر برنده جایزه شعر فوروارد بریتانیا شد

عنوان شعری که پروانه را برنده امسال تک‌شعر فوروارد کرد "چهل نام" است که روایت و آهنگ آن با تاثیرپذیری از شعرکلاسیک فارسی شکل گرفته است.

او که در کودکی او قصه‌هایی از پدر و مادر در مورد "کوه چهل دختران" کابل شنیده بود با این شعر خواسته، داستان "چهل دختران" را باز-روایت کند و در آن به گفته خودش نام، چراغ و شال‌گردن‌های این دختران را به آنها برگرداند.

بر مبنای یک باور قدیمی، چهل دختر از بیم لشکریانی که به شهر هجوم آورده‌ بودند، به کوهی پناه گرفتند. آن کوه پس از آن واقعه "چهل دختران" نامیده شد. محل‌های دیگری نیز در افغانستان و ایران با همین نام وجود دارند که داستان‌های مشابه از پناه بردن چهل دختر از دست آدم‌ها به خاک و سنگ به آن پیوند داده می‌شود.

پروانه شعر "چهل نام" را در شب اعطای جایزه در مرکز فرهنگی سوت‌بنگ به خوانش گرفت

جایزه شعر "فوروارد" یکی از مهم‌ترین جوایز شعر در بریتانیا است.

این جایزه توسط ویلیام سایگارت بنیانگذاری شد و برای نخستین بار در ۱۹۹۲ اعطا شد. هدف اصلی ایجاد این جایزه افزایش مخاطبان شعر و تشویق شاعران انگلیسی زبان که تازه پا به عرصه شعر گذاشته‌اند بوده است. هر سال سه برنده در بخش‌های بهترین مجموعه شعر، بهترین تک‌شعر و بهترین مجموعه اول شعر دارد.

در گفت‌وگویی که به زبان فارسی با پروانه داشتم، از مهاجرت‌های پی در پی خود و خانواده‌اش گفت و این که با ترک وطن و زادگاهش، مجبور به عادت کردن در کشوری دیگری و فرهنگی دیگر شد. زبان اول او فارسی است و می‌گوید وقتی تخیل می‌کند و فکر می‌کند و به خاطراتش سر می‌زند، همه با زبان فارسی پیوند دارند، اما با یادگرفتن زبان انگلیسی، توانسته زبانی برای ابراز خودش را پیدا کند. زبانی که به گفته او دارای سادگی و شفافیت است و امکان دسترسی به کار او را برای مخاطبان بیشتری در جهان فراهم می‌کند. می‌گوید به شکلی که برایش زمینه یادگیری انگلیسی مهیا شد، زمینه آموزش فارسی و زبان دیگری مهیا نبود.

بنا بر خبرنامه بنیاد هنری فوروارد، داوران امسال این جایزه، تارا برگن، اندرو مک‌میلان، کارول رومنز و جیمی اندروز بودند.

در این دور این جایزه ۲۰۴ مجموعه شعر و ۱۸۳ تک‌شعر شرکت داشتند که در نهایت یکشنبه‌شب (۲۰ اکتبر) سه شاعر در سه بخش طی مراسمی در تالار ملکه الیزابت مرکز فرهنگی سوت‌بنک لندن برنده اعلام شدند.

پروانه حق ن پانزده شاعر در سه بخش نامزد جایزه فوروارد شده بودند

امسال در کنار پروانه فیاض، ‌لیز بری، با شعر "پارک هایبری"، ماری جین چان، با "پنجره"، جاناتان ادواردز، با "پل" و هولی پستر با شعر "زمان‌بندی مضحک" نیز نامزد بخش تک‌شعر این جایزه بودند.

در گذشته تدهیوز و کارول ان دافی، از جمله چهره‌های مطرحی هستند که برنده این جایزه شده بودند.

پروانه می‌گوید در کودکی شعرهای مولانا جلال الدین محمد بلخی را می‌خوانده است.

به نظر او شعر معنی بخشیدن به چیزهایی است که بدون شعر معنایی ندارند و زندگی روزمره او با شعر معنی پیدا می‌کند.

پروانه نخستین شعرش را در سال ۲۰۱۰ نوشته است.

می‌گوید با شعر در حالی که از نوستالژی فرار می‌کند، می‌خواهد در زمان حال باقی بماند. یکی از سوژه‌های اصلی شعر پروانه مادر اوست.

پروانه به این باور است که او همیشه یک شاعر بوده است ولی فقط اخیرا توانسته بنویسد.

شعری که پروانه را برنده جایزه هزار پوندی فوروارد کرد، روایت چهل زنی است که به خاطر حفظ حیثیت و آبروی شان از صخره‌ای می‌پرند. این شعر زبانی ساده دارد و دارای ایماژ و استعاره‌هایی هم هست. پروانه می‌گوید در این شعر ن به کوه‌ها بیشتر از آدم‌ها اعتماد کرده‌اند.

پروانه امیدوار است پس از اتمام دوره دکترا مجموعه شعرش چاپ شود. او روی این مجموعه از ۲۰۱۲ به این طرف کار می‌کند. تم اصلی شعرهای او ن، جنگ و حضور خود شاعر در میان این دوتا است. این مجموعه شعرش را به مادرش به نادیا انجمن تقدیم خواهد کرد.

نادیا انجمن، شاعر هراتی که چند سال پیش به طور مرموزی در غرب افغانستان درگذشت، از شاعران محبوب اوست.

او که در سال ۲۰۰۵ به افغانستان سفر کرده بود، خبر "کشته شدن" نادیا انجمن را شنید و به شدت تحت تاثیر آن قرار گرفت. او می‌گوید:"از این رویداد به شدت ترسیدم. چرا که کسی به خاطر نوشتن شعر کشته شده بود. در آن زمان شعر نمی‌نوشتم ولی این رویداد تا همیشه در ذهنم ماند."

کمی بعدتر او باشعرهای نادیا انجمن آشنا شد ولی همیشه داستان زندگی او برایش مهم بود. پروانه حالا مجموعه‌ای از شعرهای خانم انجمن را به انگلیسی برگردانده است و قرار است منتشر کند.

پروانه

جا یزۀ فوروارد در سه بخش به سه شاعر در مراسمی در لندن اعطا شد

برندگان دیگر فوروارد ۲۰۱۹

جایزه ۱۰ هزار پوندی بهترین مجموعه شعر امسال فوروارد به "فیونا بنسون" و مجموعه شعرش "سرگیجه و شبح" شعر رسید. این ششمین مجموعه شعر این شاعر است.

نامزدان دیگر این بخش "نائل کمپبل" با مجموعه "‌شبانه" ‌، ایلیا کامینسکی "‌جمهوری ناشنوا"،‌ "هلن توکی" ‌با "شهر رهگذران" ‌ و "ویدیان راوینتیران" با "یک میلیون گلبرگ" بودند.

برنده جایزه پنج‌هزار پوندی شعر که به بهترین مجموعه شعر نخست یک شاعر تعلق می‌گیرید، "استفن تون" اعلام شد، با مجموعه "اگر تمام جهان و عشق جوان بودند".

نامزدان دیگر این بخش "ریموند آنتروباس" با مجموعه شعر "‌پایداری"، جی برنارد ‌با "موج خروشان"،‌ دیوید کین با "‌خیابان حقیقت" و "ایزابل گالریمور" با "مورد مهم دیگر" بودند.